2026 оны төсөв батлагдлаа

УИХ-ын чуулганы /2025.11.12/-ны өдрийн хуралдаанаар  Монгол Улсын 2026 оны төсвийн тухай, Үндэсний баялгийн сангийн 2026 оны төсвийн тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2026 оны төсвийн тухай, Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн 2026 оны төсвийн тухай хуулийг баталлаа.Хууль хэлэлцэх явцад УИХ-ын гишүүд байр сууриа илэрхийллээ.УИХ-ын гишүүн С.Эрдэнэболд:Нэгдүгээрт, Монгол Улсын төсөв үндэсний аюулгүй байдлын үзэл баримтлалд нийцэж байгаа эсэх талаар 15 жил ёс төдий дүгнэлт гаргасан. Энэ дээр нарийвчилсан зохицуулалт шалгуур үзүүлэлтийг нь тодорхой болгох дээр ажил хиймээр байна гэж хэлж байсан. "За" гэсэн. Дараа нь 8 сарын 28-ны өдөр асуулга явуулсан. Энэ дээр ерөөсөө шийдвэр гарахгүй байгаа. Монгол Улсын төсвийн эрэмбийг зөв томьёолох, монгол хүний амьд явах эрүүл аюулгүй орчинд амьдрах эрх, цаашлаад Монгол Улсын хөгжил дэвшилтэй холбоотой асуудал дээр төсөв сэтгэлийн хөдлөлд автсан, улс төржсөн байж болохгүй байх. Түүнийг нь хангах гол зүйл бол энэ шалгуур үзүүлэлт юм байгаа юм. Энэ ажил ер нь явагдсан уу, энэ төсөв дээр хийгдсэн үү? Хоёрдугаарт, урсгал зардлыг 6-12,8%-аар бууруулаад, тоног төхөөрөмжийн зардлыг 50%-аар бууруулахдаа багш, эмч, эмнэлгийн байгууллагын ажиллагсад, төрийн өмчийн эрдэм шинжилгээний хүрээлэнгийн ажилчдын цалин ахмад настны болон халамжийн тэтгэврийг инфляцын түвшинтэй уялдуулан нэмэхтэй холбоотой асуудал бий. Онцгойгийнхон ч гэдэг юм уу ер нь ингээд бусад албан хаагч нар "ажил хаяж байж л энэ асуудал явах юм байна" гэж дотроо бодож байгаа шүү дээ. Энэ асуудал дээр урт хугацаандаа хэрхэн зөв Монгол Улсын өрсөлдөх чадварыг ахиулсан байдлаар шийдэх юм бэ? Гуравдугаарт, ТӨК ач холбогдолгүй үр ашиггүй ажиллаад байгаа татаас аваад ажиллаад байгаа зүйлүүд их цомхотгоно. Тэдгээрийн ажилчдын цалинг нь 3 дахин бууруулна гэдэг юм чинь явж байгаа юм уу. Төсөв ярихдаа дараа, жилийн төсвийн хүрээ тэрний дараа жил рүү шилжих төсвийн төсөөлөл ярихдаа судалгаатай, сэтгэл хөдлөлөөс ангид шийдмээр байна. Дөрөвдүгээрт, Н.Учрал сайдаас асуумя. 5 жилийн хөгжлийн хөтөлбөр гээд гараад ирсэн. Энэ 5 жилийн хөгжлийн төлөвлөгөөтэй бид нарын хэлэлцэж байгаа асуудал хэр уялдаж байгаа юм? Дахиад л 5 жилийн туршид гал унтраах маягаар явмааргүй байна. УИХ-ын гишүүн П.Сайнзориг:Төсөв батлагдахтай зэрэгцээд төлөвлөлтийн асуудлаас эхлээд ярихгүй бол болохгүй байна. Зарчмын хувьд багш нар, ер нь нийгмийн салбарынханы цалин цавуу, энэ асуудлыг нэлээн л эртнээс ярьж байсан. Энэ асуудлыг төсвийг боож, боловсруулах явцдаа харгалзаж үзээд,  тодорхой хэмжээнд саналыг нь тусгах талаар ажиллахгүй бол энэ төсвийг хэлэлцэн батлах процесс дээр ирэхээр маш их хэмжээний төсөв задрах ийм зүйл рүү явж байна. Цаашдаа хаа, хаанаа  анхаарах зайлшгүй шаардлага байна. Төсвийн хууль дээр шинээр хөрөнгө оруулалтууд мөнгө байхгүй гэсэн, гэтэл маш олон шинээр хөрөнгө оруулалтуудыг оруулж ирлээ. Энэ шинээр хөрөнгө оруулалт орж ирж байгаа төсөл, хөтөлбөрүүд төсвийн хуульд заасан шаардлагыг хангахгүй байна. Энэ төсөв угаасаа 5 сарын 31-ний дотор төсөвт заасан төсөл хөтөлбөрүүдийг тендер худалдан авалтыг нь хийж чадахгүй бол татагддаг. Хагас жилийн настай хөрөнгө оруулалтын чиглэлийн юмнууд нь явж байна. АН-ынхныг баахан шаардлага хангахгүй төсөл хөтөлбөрийг нь тойргууд дээр нь тавиад,  татах энэ чиглэл рүү нь оруулчхав уу даа. Энэ дүгнэлтээр нийт 111 одоо 158 болчхоод байгаа. Санал хураалтууд нь байнгын хороон болон чуулганы нэгдсэн хуралдаан лаазтай явлаа.  Эндээс лааз өргөсөн, гишүүд нь  ярилцаад л  явлаа. Ийм онигоотой байдлаар анх удаа төсвийг баталлаа. Энэ үйл ажиллагааг хийсэн хүн маань өнөөдөр  сайд болох гэж байх шиг байна. Харамсалтай ингэж төсвийг татвар төлөгчдийн мөнгийг хулгай хийж, тодорхой эрх ашгуудад зориулж өгчхөөд сайд болдог жишгээ Монгол төр дээр гаргаж ирлээ. Туйлын харамсалтай.  Зүгээр л ил тод юмаа тайлагнаад явчхаж чадахгүй, бүх зүйлийг хүч түрсэн байнгын хорооны түвшинд гишүүдээс асуулт асуулгаагүй, хариулт авах боломжийг нь шууд хаасан ажлын хэсгийн санал дүгнэлтээ танилцуулахгүй явсан.  Татварын реформ  бол худлаа болж байгаа юм байна.  НӨАТ-ын буцаан олголтыг 5%-ийг өгнө гэсэн боловч 10 дугаар сарын 1 хүртэл хойшлуулж байгаа юм байна. Төсөв хүндрээд ирэхээр энэ хэрэгжих юм уу, үгүй юу сайн мэдэхгүй байна. Ингэж аж ахуй эрхэлж байгаа болон жижиг дунд бизнес эрхэлж байгаа хүмүүсийг шилний цаанаас мөхөөлдөс долоолгож болохгүй. УИХ-ын гишүүн, УИХ-ын дэд дарга Б.Пүрэвдорж: